آیا ولایت فقیه ابداع امام خمینی(ره) است؟

اصل ولایت فقیه در بین تمامی اندیشمندان و صاحب نظران فقه شیعی مساله ای پذیرفته شده و اجماعی است و به عبارتی نمی توان فقیهی را پیدا نمود که به اصل ولایت فقیه اعتقاد نداشته باشد و آن را انکار نماید. بلکه اختلافی که بین علمای شیعه در مساله ولایت فقیه وجود دارد تنها درمورد محدوده و گستره ی ولایت فقیه می باشد و با توجه به مطلب قبلی، علمای شیعی در این مساله به چند دسته تقسیم می گردند.

1-) برخی معتقد به ولایت خاصه فقیه در امور حسبیه با قرائت مضیق از امور حسبیه،

2-) برخی معتقد به ولایت خاصه فقیه در امور حسبیه با قرائت گسترده از امور حسبیه،

3-) برخی معتقد به ولایت عامه فقیه در چارچوب احکام فرعیه،

4-) و برخی معتقد به ولایت عامه ی مطلقه ی فقیه می باشند. همانگونه که عرض شد و بدیهی است پرداختن به تمامی این موارد و بیان افراد شاخص در هر نظریه و ارائه ی ادله و شواهد آنها از عهده ی این نوشتار خارج است فلذا ضروری است که خود با مراجعه به منابع معرفی شده به تعمیق اطلاعات خود در این زمینه بپردازید.
برخی چنین تصور کرده اند که ولایت مطلقه فقیه توسط حضرت امام خمینی( رضوان الله علیه ) ابداع شده است و سابقه ای در تاریخ فقه ندارد، در حالی که این نظریه از چنان پیشینه و جایگاهی برخوردار است که برخی از فقهای گذشته آن را مسأله ای اجماعی و مورد اتفاق علما دانسته اند. اشاره به چند مورد به عنوان نمونه کافی است تا پیشینه و قدمت این دیدگاه در میان فقها مشخص گردد.(. برای آشنایی بیشتر ر.ک: هادوی تهرانی، مهدی، ولایت فقیه، تهران: کانون اندیشه جوان، 1377و کربلائی ، علی، اندیشه های سیاسی شیعه در عصر غیبت، قم: معارف، 1383) محقق کرکی(م 940 ق) می فرماید:«اتفق اصحابنا رضوان الله علیهم علی ان الفقیه العدل الامامی الجامع الشرایط الفتوی المعبر عنه بالمجتهد فی الاحکام الشرعیه نایب عن قبل ائمه الهدی صلوات الله و سلامه علیهم فی حال الغیبة فی جمیع ما للنیابة فیه مدخل »؛« اصحاب ما اتفاق نظر دارند که فقیه عادل شیعه جامع شرایط فتوا ، که از ایشان به مجتهد در احکام شرعیه ، تعبیر می شود ، نایب از سوی ائمه هدی صلوات الله و سلامه علیهم در عصر غیبت در همه اموری هستند که نیابت در آن دخالت دارد». (الکرکی ، علی بن الحسین ، رسائل المحقق کرکی، رسالة صلاة الجمعه،قم: کتابخانه آیة الله العظمی مرعشی، ج1، ص 142) ملااحمد نراقی (م 1245ق) می فرماید:« کل ما کان للنبی و الامام – الذین هم سلاطین الانام و حصون الاسلام – فیه الولایه وکان لهم، فللفقیه ایضاً ذلک، الا ما اخرجه الدلیل من اجماع او نص او غیرهما ... فالدلیل علیه بعد ظاهر الاجماع – حیث نص به کثیر من الاصحاب، بحیث یظهر منهم کونه من المسلمات – ما صرحت به الاخبار المتقدمه من کونه وارث الانبیاء و امین الرسل و خلیفه الرسول و حصن الاسلام و مثل الانبیاء و بمنزلتهم و الحاکم و القاضی والحجه من قلبهم و انه المرجع فی جمیع الحوادث وان علی یده مجاری الامور و الاحکام ...»؛« آنچه که پیامبر و امام معصوم علیهم السلام , که سلاطین مردمان و دژهای مستحکم و استوار اسلامند, در آن ولایت دارند, پس برای فقیه نیز ولایت ثابت است, مگر مواردی که به اجماع و نص و غیر آن از حوزه ولایت فقیه خارج شوند ... پس دلیل بر این مسأله افزون برظاهر اجماع فقها, به طوری که در تعبیرات خود فقها از مسلمات فقه شمرده شده است, روایاتی است که به این مسأله تصریح نموده اند و به آن اشاره نمودیم که در آن فقیه وارث انبیا و امین رسل و خلیفه رسل و حصن اسلام و به منزله انبیا و حاکم و قاضی و حجت از جانب آنان و مرجع در همه حوادث و کسی که مجاری امور و احکام به دست اوست, معرفی شده است » (نراقی , مولی احمد بن محمد مهدی , عوائد الایام , قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم, 1417ق, ص 536-537) فقیه نامدار ، صاحب جواهر(م1266ق) می فرماید: «ممّا یظهر بأدنی تأمّل فى النّصوص و ملاحظتهم حال الشیعة وخصوصاً علماء الشیعة فى زمن الغیبة والخفاء بالتوقیع الّذى جاء إلی مفید من ناحیة المقدسة و ما اشتمل علیه من التبجیل والتعظیم بل لولا عموم الولایة لبقی کثیر من الا مور المتعلّقة بشیعتهم معطّلة فمن الغریب وسوسة بعض النّاس فى ذلک بل کأنه ما ذاق من طعم الفقه شیئاً» « از آنچه با اندکی تأمل در نصوص و ملاحظه احوال شیعه و خصوصاً علمای شیعه در زمان غیبت به توقیعی که از ناحیه مقدسه به مفید (ره) رسیده و آنچه مشتمل بر تکریم و بزرگداشت است ، روشن می گردد بلکه اگر عموم ولایت نباشد بسیاری از اموری که مربوط به شیعیان آنهاست معطًل و رها خواهد شد پس تعجب از وسوسه برخی در آن است بلکه چنین کسی گویا طعم فقه را نچشیده و فلسفه وجودی دین و احکام آن را درنیافته است .» (نجفی ، محمد حسن ، جواهر الکلام، بیروت ، دار احیاء التراث ، 1981م ، ج21، ص 397)